15 augustus 1945; Nederlands Erfgoed

Je vraagt een willekeurig persoon in Nederland wat er gebeurde op 5 mei 1945 en er zullen er weinig zijn die het antwoord niet weten of verkeerd hebben. Maar hoe zit het met 15 augustus 1945? Zijn er dan net zoveel inwoners van Nederland die weten dat Nederlands-Indië op die datum werd bevrijd? Stichting Herdenking Slachtoffers 2e Wereldoorlog Nederlands-Indië herdenkt elk jaar op 15 augustus alle slachtoffers van de Japanse bezetting in de voormalige kolonie.

Tijdens de herdenking, op het Raadhuisplein, nemen de sprekers het publiek mee op een historische reis door hun persoonlijk familieverleden. Op 15 augustus aanstaande herdenken we en vieren we ons vrij-zijn. Zeker nu is het belangrijk de vrijheid en vrede te koesteren. Voor de kranslegging en het defilé delen de scouts zonnebloemen uit, om bij de Vredespaal neer te leggen. De vrijheid vieren, gebeurt met vrolijke Indische muziek, lekkere snacks en een heleboel gezelligheid.

Lokaal herdenken; je bent niet alleen

Daan Spanjersberg, voorzitter van de stichting: ‘Een paar jaar geleden stond ik bij de toko in Zwijndrecht. In mijn hand had ik flyers van de herdenking. Mijn wat oudere, buurvrouw kwam naar me toe. Ze vertelde dat ze altijd al naar een herdenking wilde gaan maar dat Den Haag, waar de nationale herdenking wordt gehouden, veel te ver weg is. ‘Op tv is het toch vaak nog een beetje afstandelijk, dit brengt de herdenking veel dichterbij’, zei ze tegen mij.’

Presentator van het tv-programma Andere Tijden, Hans Goedkoop bevestigt en benadrukt het belang van lokaal herdenken. ‘Geschiedenis lijkt soms ver weg qua tijd en afstand. Maar als er bij zo’n herdenking allemaal mensen staan die je van de lokale supermarkt herkent, dan heeft dat iets troostends en helends. Dan weet je, ik ben niet alleen.’

Tachtigjarig lustrum 

Hoewel de Stichting pas sinds 2023 bestaat, mocht het dit jaar al een lustrum vieren; 80 jaar vrijheid. Na het atoombombardement op de steden Hiroshima en Nagasaki in augustus 1945, gaf keizer Hirohito van Japan zich over. Hoewel na de capitulatie Nederlands-Indië bevrijd was, brak niet veel later de strijd los over de onafhankelijkheid van Indonesië. Tussen 1945 en 1968 vertrokken, in vier golfbewegingen, 300.000 Indische Nederlands naar hun ‘thuisland’ dat velen nog nooit eerder hadden gezien.

Nasi Bungkus 2.0

Toen de krijgsgevangen op 15 augustus 1945 terugkeerden uit de oorlogskampen, werden ze opgevangen door het Rode Kruis. De bevrijde krijgsgevangenen kregen nasi bungkus aangeboden. Hun eerste maaltijd in vrijheid was een simpel gerecht van rijst, groenten, ei en tempé. Alles bij elkaar gewikkeld in een bananenblad. Nasi bungkus staat daarmee symbool voor het einde van de oorlog, de eenvoud van vrijheid en de hoop op een nieuw begin.

Ter nagedachtenis aan de krijgsgevangen, zoals de KNIL-militairen die aan het Birma-Siamspoor of aan de Pakan Baroe spoorweg werkten, organiseerde de stichting op 20 juli jongstleden de Nasi Bungkusmiddag. Ruim vijftig, voornamelijk, Indische Nederlands uit Zwijndrecht en omstreken genoten samen van nasi bungkus 2.0, uit de keuken van Toko Makan. De bezoekers luisterden, zongen mee en dansten op de liedjes van Triple B & friends. Auteur Roy Verschoor vertolkte, op unieke wijze, samen met zijn moeder het verhaal van ‘Indah en haar kruidenkoffer’. Zijn eerste boek is gebaseerd op zijn moeder, die als klein meisje de lange bootreis naar Nederland moest maken.

Open uitnodiging

Vanaf vrijdag 15 augustus aanstaande is iedereen vanaf 18:45 uur welkom op het Raadhuisplein in Zwijndrecht. Het wordt zeer gewaardeerd als je een Melati-speld draagt. Voor degenen die nog geen speldje hebben, deelt de scouting aan het begin van de avond 100 Melati-spelden uit.

Het welkomstwoord is aan Wethouder Jacqueline van Dongen, Francien de Jongh vertelt over de oorlogstijd van haar familie en Roy Verschoor deelt met ons mee waarom hij het verhaal van zijn moeder wilde vertellen in de vorm van een kinderboek. De plechtigheid eindigt rond 20:00 uur. Daarna is er gelegenheid nog wat langer te genieten van de muziek, elkaar en de heerlijke Indische hapjes.

Verschenen in Weekblad de Brug op 6 augustus 2025